Związki frazeologiczne ( frazeologizm) -utarte, tradycyjne połączenie wyrazów, odtwarzane w całości. Znaczenie frazeologizmu nie jest sumą znaczeń pojedynczych wyrazów.
Budowa gramatyczna związków frazeologicznych:
(przymiotnik) czerwony mak (rzeczownik)
Wyrażenie - składa się z rzeczownika i określającego go rzeczownika, przymiotnika, przysłówka np. krakowskim targiem.
wyrażenia rzeczownikowe np. owoc zakazany, czarna owca, pies ogrodnika
wyrażenia przymiotnikowe np. ślepy i głuchy na coś; kuty na cztery nogi
wyrażenia przysłówkowe np. krakowskim targiem; ni z gruszki, ni z pietruszki
1.zwroty- to łączenia których członem podstawowym jest czasownik, łączy się on z dopełniaczem.
np.Wylewa się lawa, złamać nogę, uderzyć w płacz
2. frazy- połączenia w których jeden z członów jest podmiotem a drugi orzeczeniem. Może mieć postać zdania lub równoważnika zdania.
piechota wylewa się, deszcz leje, z wielkiej chmury mały deszcz
Idom- związek frazeologiczny nie przetłumaczalny na inny język.
3. Związki frazeologiczne określające kolor
a) Wiersz biały; trafić na czarną listę; mieć zielone światło; patrzeć na świat przez różowe okulary
b) znaleźć się na szarym końcu; myśleć o niebieskich migdałach; nie mieć zielonego pojęcia.
c) czarny rynek; białe plamy na mapie; biała płeć; mieć złote serce; czarny charakter; szara strefa gospodarcza; przejść przez zieloną granicę
4. Związki frazeologiczne
a) mądry jak salomon; brzydki jak noc; ciemny jak tabaka w rogu; wierny jak pies; głupi jak ciele
b) gorzki ja piołun; suchy jak pieprz; słodki jak lukrecja; kwaśny jak ocet siedmiu złodziei; twardy jak kamień; głuchy jak pień
c) miękki jak wosk; biały jak papier; gwarno jak w ulu; zimno jak w psiarni; ciepło jak w uchu; brudno jak w chlewie.
Przysłowia: stałe związki frazeologiczne
-jest to najkrótszy tekst literacki, który może występować całkiem samodzielnie.
-pod względem budowy przysłowie jest frazą
-zawiera myśl,, naukę życiową
-przysłowia często są oparte na kontraście znaczeniowym np. Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek
-są również oparte na paralelizmie składniowym np. Barbara po wodzie, Boże narodzeni po lodzie.
5.Podział związków frazeologicznych ze względu na stopień scalenia:
-najeść się zupy
Związki luźne- człon dopełniający można swobodnie zmienić.
-najeść się do syta
Związki łączliwe- możliwość zmiany członów tego związku jest ograniczona
-biały kruk, zbijać bąki
związki stałe- żadnego z członów nie można wymienić, bo stanowią one nierozerwalną całość
6. Źródła związków frazeologicznych
-zachowanie się człowieka w określonych sytuacjach
np. ktoś wali głową w mur
-obserwowanie zjawisk przyrody, zwierząt, roślin
np. cicha woda, zdrowy jak koń
-człowiek w wykonywaniu różnych prac
np. trafiła kosa na kamień
-człowiek zatrudniony przy codziennych domowych zajęciach
np. spaść jak w ogień
-układające się stosunki między ludźmi
np. znać kogoś jak zły szlag
-gesty i zachowania
np. ktoś posypuje głowę popiołem, ktoś rwie włosy z głowy
-obyczaje rycerskie
np. ktoś zdobywa ostrygi
- terminologia łowiecka
np. zbić kogoś z tropu
-wyrażenia nawiązujące do pracy
np. tracić wątek
-fakty historyczne
np. pleść jak Piekarski na mękach
-tradycja antyku
np. pięta Achillesa
-Biblia
np. syn marnotrawny
-Klasyczne dzieła literatury
np. ideał sięgnął bruku
-odmiana potoczna
np. wpuścić kogoś w kanał
-gwara uczniowska
np. zapuścić żurawia
-gwara miejska
np. puścić kogoś kantem
-Język aktorów
np. pierwsza naiwna
-Tłumaczenia wyrażeń i zwrotów obcojęzycznych
np. ostatni krzyk mody
-metaforyka militarna
np. coś dużego kalibru
-metaforyka sportowa
np. sytuacja podbramkowa
-metaforyka techniczna
np. ładować akumulatory
-publikacja polityczna
np.okrągły stół
-publicystyka ekonomiczna
np. zwijanie produkcji
7.
ząb
-ani w ząb
-oko za oko ząb za ząb
-trzymać język za zębami
ucho
-gumowe ucho
-słoń na ucho nadepnął
-słuchaj uchem a nie brzuchem
deszcz
-z deszczu pod rynnę
-z dużej chmury mały deszcz
wilk
-wywołać wilka z lasu
-głodny jak wilk
-trzymać wilka za uszy
pies
-żyć jak pies z kotem
-wierny jak pies
jeść
-jeść aż się uszy trzęsą
-nie z jednego pieca jadł
ręka
-ręka rękę myje
