Opracowanie Mitologii Jana Parandowskiego - Grecja.

1.       Formy religii.

a)       Fetyszyzm- oddawanie czci przedmiotom martwym uważanym za siedziby bóstw.

b)       Kult drzew.

c)        Kult zmarłych.

d)       Kult poległych za ojczyznę.

e)       Kult herosów.

2.        Antropomorficzne(ludzkie) cechy bogów.

Bogowie są nieśmiertelni, ale nie nieskończeni dlatego że się kiedyś urodzili.

3.       Misteria etezyjskie – ku czci Demeter i Persefony.

Misteria orfickie- dusza po śmierci idzie do podziemi. Wiara w reinkarnacje.

4.       Ofiary składane bóstwom: zwierzęta, ludzie.

Hekatomba – 100 ofiar.

5.       Wróżby i wyrocznie.

Wyrocznia delficka- najbardziej znana i szanowana wyrocznia w Grecji.

Pytie- najbardziej znane wróżki, kapłanki. Wdychając wyziewy udzielała odpowiedzi na zadane pytanie jednakże były to słowa wyrwane z kontekstu i dopiero kapłani układali to w logiczną całość.

6.       Mity greckie znamy dzięki poetą. Pierwsi spisali je Homer i Hezjod.

Jan Paradowski, Wanda Markowska, Zygmunt Kubiak i inni streścili opowieści mityczne.

7.       Mit- opowieść organizująca wierzenia danej społeczności, wyraża emocje, najczęściej zbiorowe (np. niepokój, radość, lęk); to co niewyjaśnione zostaje opowiedziane w formie fabularnej. Bywał pierwotną formą przeżycia religijnego; wyjaśniał niezrozumiałe zjawiska przyrody. Mit mówił prawdę o człowieku, o jego poznawaniu świata.

8.       Funkcje mitów:

·         Poznawcze- umożliwiały interpretacje zjawisk przyrody.

·         Światopoglądowe- były podstawą wierzeń religijnych; ale mitologia nie jest religią.

·         Sakralne- związane były z kultem bóstw i obrzędami.

9.        Podział mitów

·         Teologiczne- mówiły o powstawaniu mitów.

·         Kosmogoniczne- o powstaniu świata.

·         Antropogeniczne- o powstaniu ludzi.

·         Genealogiczne- mówiły o pochodzeniu rodów

              Pierwotną formą przekazywania mitów była forma ustna.

10.     Metafora.

a.        Znaczenie dosłowne.

b.        Znaczenie ukryte

c.        Alegoria- jest przenośnią rozciągniętą na cały utwór, ma jedno znaczenie.

d.        Parabola- ma znaczenie uniwersalne, ponadczasowe.

e.        Symbol- Ma wiele znaczeń.

11.     Archetyp- pradawny wzorzec; niezmienne wyobrażenia, które tkwią w świadomości danego społeczeństwa. Archetypem matki jest Demeter. Może nim być także lęk przed przejściem przez cmentarz.

12.     Topos- stały obraz i motyw literacki.

Topikom- zbiór toposów.

13.     Świat wierzeń greków i rzymian jest politeistyczny.

14.     Plan narodzin świata według greków.

                                 I.            Zapanowanie nad chaosem przez Uranosa i Gaję.

                                II.            Strącenie do tartaru potomstwa przez Uranosa.

                              III.            Walka Kronosa z Uranosem

                              IV.            Odebranie władzy Kronosowi przez Zeusa

15.     Cztery wieki ludzkości

                                 I.            Złoty- panowanie Kronosa, ludzie byli wiecznie młodzi.

                                II.            Srebrny- Ludzie długo się rozwijali i szybko umierali. Przestali czcić bogów. Wytępił ich Zeus.

                              III.            Brązowy- mieli siłę olbrzymów i twarde serce.

                              IV.            Żelazny- trwa do dziś.

16.     Stworzenie człowieka.

                                 I.            Ulepienie z gliny człowieka.

                                II.            Przekazanie ludziom przez Prometeusza umiejętności i ognia. Wykonywanie dzieł sztuki i rzemiosła.

                              III.            Zesłanie przez Zeusa Pandory na ziemię.

                              IV.            Przechytrzenie Zeusa przez Prometeusza.

                               V.            Zemsta Zeusa.

17.     Prometeusz:

-Stworzył człowieka i kochał go.

-Nauczył człowieka rzemiosła.

-Dał człowiekowi ogień, który stał się początkiem cywilizacji.

-Sprzeciwił się bogom w imię miłości do człowieka.

-Cierpiał (Przez miłość do ludzi)

18.     Mit służył budowie alegorii, czyli wyobrażenia znaczącego coś innego niż to o czym w micie jest mowa dosłownie; mit mówił o człowieku, jego doświadczeniu świata. Bywał pierwotną formą wyrazu, przeżycia religijnego.

19.     Dziewięć muz.

Kalliope- muza pieśni bohaterskiej.

Klio- zajmuje się historią.

Euterpe- patronka liryki.

Taleja- muza komedii.

Melpomene- muza tragedii.

Terpsychora- uczy ludzi tańca.

Erato- na cytrze wygrywa pieśni miłosne

Polihymnia- zsyła natchnienie tym co piszą hymny i pieśni poboczne.

Uranina- jej dziełem jest gwiaździarstwo.

20.     Bogowie Olimpijscy

Zeus(Jowisz)- Syn Kronosa i Rei. Gromowładny pan Olimpu. Był najmłodszym synem Kronosa. Wygrał wojnę z własnym ojcem o przywództwo nad światem. Jego żoną była Hera. Był bogiem nieba i panem błyskawic oraz piorunów. Posąg Zeusa jest autorstwa Fidiasza.

Hera(Junona)- Siostra i jednocześnie żona Zeusa. Królowa nieba, patronka niewiast. Nie znosiła żadnych porównań do siebie i srogo karciła kobiety, które uważały się za piękniejsze od niej. Córki Projtosa wpędziła w obłęd – pasły się na pastwisku i zachowywały jak krowy. Utrwalił się jej wizerunek poprzez rzeźbę Polikleta.

Atena(Minerwa)- bogini mądrości, wojny sprawiedliwej nauk i rzemiosł. Wyskoczyła z czaszki Zeusa, który chcąc sprawdzić dlaczego boli go głowa poprosił Hefajstosa by zadał mu cios toporem. Była pupilką ojca; często zasięgał jej rady. Nosiła zbroję i angażowała się w obronę słusznej sprawy. Pięknie tkała i wyszywała. Konkurowała pod względem wyszywania z księżniczką ARACHNE i wzburzona pięknem jej dzieła zniszczyła tkaninę. Była boginią mądrości, interesowała ją wojna. Przydomek Ateny to Partenos co znaczy dziewica( stąd wzięła się nazwa świątyni Partenon z posągiem Fidiasza)

Apollo- Syn Zeusa i Latony. Uważano go za najpiękniejszego boga. Był bogiem nagłej śmierci, słońca i patronem wyroczni, wróżb, poetów oraz śpiewaków. Ukarał oślimi uszami króla Midasa ponieważ sądził że lepszym flecistą jest Marsjasz niż Apollo. Eros strzelił w Apolla strzałą miłości a w Dafne strzałą nienawiści. Ciągle uciekała przed Apollinem aż w końcu, gdy miał ją pochwycić zwróciła swe prośby ku matce Ziemi, która ją natychmiast zmieniła w drzewo laurowe.

Hermes(Merkury)-Był złodziejaszkiem(jako dziecko ukradł całe stado owiec powierzonych opiece Apollina). Bóg dróg, podróżnych, kupców i złodziei. Był również bóstwem płodności i opiekunem pasterzy i ich stad. Syn Zeusa i Mai. Zeus angażował Go jako posłańca.

Hefajstos(wulkan)- bóg ognia i kowali. Syn Zeusa i Hery. Małżonek Afrodyty. Urodził się tak brzydki, że Zeus strącił go z Olimpu na wyspę Lemnos. Upadek z takiej wysokości spowodował, że Hefajstos kulał. Hefajstosa wychowywały Tetyda i Eurynome.
Nauczył się sztuki kowalskiej i złotnictwa, które to umiejętności przekazywał ludziom. Z powodu swojego kunsztu został ponownie zaproszony na Olimp. W swojej kuźni pracował wraz z Cyklopami i sporządzał pioruny dla Zeusa.

Afrodyta(wenus)- Bogini miłości i piękna, początkowo również płodności, opiekunka małżeństw, a także portów i żeglarzy. Wyłoniła się z piany morskiej niedaleko Cypru. Kochała Adonisa, ale kiesyś nie zdążyła przyjść mu z pomocą, gdy poszarpał go dzik. Na prośbę Afrodyty Zeus zgodził się by Adonis spędzał pół roku w Hadesie a drugą połowę z ukochaną.

Eros(Amor)- Bóg miłości, syn Aresa i  Afrodyty. Zakochał się w Psyche. Przychodził do niej pod osłoną nocy, ukrywając twarz, ale ona, wbrew zakazom, dowiedziała się, że jest piękny- czar prysł, Eros opuścił Psyche, ale nigdy nie przestał jej kochać. Wtedy z woli Zeusa doszło do ich zaślubin na Olimpie.

Charyty(Gracje)- boginie wdzięku i radości są sprawczyniami urody ludzkiej. Sokrates stworzył posągi charyt.

Ares(Mars)- bóg wojny krwawej i niszczącej oraz szału wojennego. Syn Zeusa i Hery. Brutalny i okrutny. przyuczał ludzi do wojny i okrucieństwa. Nie cieszył się uznaniem bogów ani ludzi.

Artemida(Diana)- Siostra Apolla. Była królową lasów, ludzie modlili się do niej o zdrowie. Akteon(kochał polowanie tak samo jak Artemida) został zmieniony przez boginię w jelenia dlatego że widział jak Artemida kąpie się z towarzyszkami.

21.     Bogowie światła i powietrza

Helios(sol)- Bóg słońca, przebywał w otoczeniu Dni miesiąca, Lat i Stuleci. Pożyczył swojemu synowi wóz słońca, ten zaś wznosił się raz za wysoko a innym razem za nisko. Właśnie przez to Etiopom poczerniała skóra a zielone pola Afryki zmieniły się w pustynię.

Eos(Aurora)- Bogini jutrzenki. Zeus dał jej mężowi Tionisowi dar nieśmiertelności lecz zapomniał obdarzyć Go wieczną młodością. Ich syn Memnon był piękny i silny, niestety poległ z ręki Achillesa.

Selene(Luna)- Bogini księżyca, była wybawicielką urodzajów.

Iris-Bogini tęczy, miała szerokie skrzydła. Pokojówka Hery.

Zefir- bóg i uosobienie wiatru zachodniego, syn Astrajosa.

22.     Bogowie ziemscy

Hestia(Westa)- Najstarsza córka Kronosa i Rei siostra Zeusa.  Bogini ogniska domowego. Wspólne dla całej Grecji ognisko Hestii płonęło w Delfach. Nie potrzebowała świątyń ani ołtarzy. Świątynią jej był każdy dom, ołtarzem każde ognisko domowe.

Demeter(Ceres)- Bogini życia,  pór roku, smutku I żałoby. Matka Persefony. Kiedy jej córka zerwała kwiat zwany narcyzem, oduzona cudownym zapachem została porwana przez Hadesa. Na rozkaz Zeusa Hades musiał wypuścić Persefonę lecz gdy zjadła Ona parę ziarenek granatu to na zawsze związało ją z podziemiami. I tak co roku wraca na trzy miesiące do Hadesu.(właśnie wtedy świat otula zima)

Dionizos(Bachus)-Syn Semele i Zeusa. Bóg rozkoszy, radości, biesiady i wina. Odprawiano na jego cześć Dionizje(święto winobrania). Uczył ludzi pielęgnowania i sadzenia roślin, uważany jest za duszę wszystkiego, co żyje.

Pan-Należał do orszaku Dionizosa, był brzydki, kosmaty, z nogami i rogami kozła. Pokochał Syrinks, córkę rzecznego bożka, ale ona uciekała przed nim do czasu aż bogowie zmienili ją w trzcinę.

Syleny- Opiekunowie rzek i źródeł przedstawiani pod postacią półkoni i półludzi, którzy uczestniczyli w orszaku Dionizosa.  Jeden Sylen był wychowawcą Dionizosa i podróżował za nim na ośle, wiecznie zamroczony nadmiarem wina.

Satyrowie(Fauny)- O koźlich nogach, uszach, brodzie i sierści.  Zabawiali się psotami i igraszkami z nimfami.

Nimfy- Zachowały wieczną młodość, ale były śmiertelne. Były związane z przyrodą, przepowiadały przyszłość. Nimfy kochały narcyza, który zobaczywszy swoje odbicie w wodzie zakochał się w sobie.

Asklepios(Eskuklap)- Wychował się pod opieką Apollina. Interesował się wróżbiarstwem i medycyną, potrafił wskrzeszać zmarłych za co Zeus zabił Go piorunem. Jest patronem lekarzy. Miał córkę która nazywała się  Higieja, bogini zdrowia.

23.     Wojna trojańska

Plan

1)       Wesele Peleusa i Tedyty.

a)       Pojawienie się rozgniewanej Eris.

b)       Wybór Afrodyty przez Parysa.

2)       Złamanie prawa gościnności przez Parysa- porwanie Heleny.

a)       Wypowiedzenie wojny.

b)       Wcześniejsze próby pogodzenia stron.

3)       Przygotowanie do wojny.

a)       Udział mężnych wojowników.

b)       Pomysł Odyseusza- znalezienie Achillesa.

c)        Złożenie ofiary z łani.

4)       Przebieg wojny Trojańskiej.

a)       Przepowiednie Kaukaska.

b)       Pojedynki Achillesa.

c)        Śmierć Hektora.

d)       Podstęp Odyseusza.

e)       Śmierć mieszkańców Troi. 

Źródła użyte do opisu Bogów olimpijskich, światła i powietrza oraz bóstw ziemi:

ściąga.pl

biblioteczka opracowań (biblios)